Okolice Grudziądza na sterej pocztówce, Rund Grudziadz auf alten Ansichtskarten, Around Grudziadz on Old Postcards

Ukazał się na rynku wydawniczym kolejny album z przedwojennymi i starszymi widokówkami, ukazującymi miejsca, których dziś już nie ma lub bardzo się zmieniły.

Było już pięć albumów ze starymi pocztówkami z naszego miasta w cyklu „Grudziądz i okolice na starej karcie pocztowej”. Jest to już szósty album, tym razem zawierający dawne, głównie niemieckie pocztówki, przedstawiające miejscowości powiatu grudziądzkiego. „Okolice Grudziądza na starej pocztówce” Wszystkie gminy powiatu grudziądzkiego uwidaczniają z herbem gminy historię powstania.

Zebrane tym razem stare pocztówki, pochodzące z takich miejscowości jak Rogoźno, gmina Grudziądz, Łasin, Gruta, a także Grupa, chociaż jest to miejscowość z innego powiatu, ale blisko Grudziądza. Na wstępie albumu jest zamieszczony herb powiatu, a w środku albumu około dziesięć pocztówek poświęconych każdej wymienionej w książce miejscowości. Są ciekawe historyczne miejsca, które dzisiaj już nie istnieją, jak posterunek straży przygranicznej w Świerkocinie oddzielający państwo polskie od Prus. Są pozdrowienia z Mokra, czyli Mokrego pod Grudziądzem, jest szkoła w Zakurzewie i wiele innych zapomnianych obiektów

Historia pocztówki na ziemiach polskich

                  O wynalazcy i pojawieniu pierwszych pocztówek sygnalizowałem, już wcześniej w albumach „Grudziądz i okolice na starej karcie pocztowej „ Tom I strona.

     Wskazać należy, że pierwsze pocztówki ukazały się w zaborze austriackim w 1869  r., w zaborze pruskim 1970 r., a zaborze rosyjskim w 1872 r.

Polskie dotychczas znane zostały wydane 1892 r., były drukowane w drukarni Edmunda Osuszki we Lwowie. Jednobarwne z widokiem budowli Lwowa i Krakowa.

Kartki pocztowe nazywano początkowo widokówkami, pocztówkami, kartami ozdobnymi, listewkami i pisankami, bardzo szybko stały się popularne. Już od roku 1893 w Galicji zostało założone nieoficjalne stowarzyszenie filokartystów przy Krakowskim Związku Polskich Zbieraczy Kart Pocztowych, a w 1898 r., z inicjatywy Mikołaja Maksymiliana Urbańskiego powstała odrębna Sekcja Zbieraczy Kart Pocztowych. Organizowano wystawy zbieraczy.

      W 1900 roku Towarzystwo Dobroczynności w Warszawie zaprezentowało ekspozycje i ogłoszono konkurs na polską nazwę karty. Wśród publiczności zwiedzającej, największe uznanie uzyskała nazwa „ pocztówka „ i to ona wygrała konkurs.

Jak się okazało, jej autorem był późniejszy noblista Henryk Sienkiewicz, występujący pod pseudonimem Maria z R?

        W latach 70, i 80. XIX w. przy produkcji kart pocztowych stosowano wiele technik poligraficznych. Pierwsze pocztówki drukowano metodą litografii, jest to rodzaj druku płaskiego, gdzie rysunek wykonuje się na gładko wypolerowanym kamieniu wapiennym.

Na kamień ten nanosiło się grafikę, a następnie zakwaszało się w słabym roztworem kwasu azotowego i gumy arabskiej. Technika wykonania pocztówek świadczyła o skomplikowanym procesie produkcji. Już w 1879 r. wydrukowano pierwsze karty pocztowe techniką światłodruku, czyli fototypii, a później już techniką fotograficzną.

 

  Kartka z  historii Powiatu Grudziądza

     

Powiat grudziądzki w roku 1921, jako powiat graniczny, posiada 50 klm. granicy polsko-niemieckiej. Prócz tego graniczy z powiatami: lubawskim, brodnickim, wąbrzeskim, chełmińskim i świeckim, oraz terenem wydzielonego z powiatu miasta Grudziądza. Tak pisał ze statystyki Tadeusz Ziółkowski w miesięczniku krajoznawczym „ Ziemia”z maja 1925 roku

         

          Według spisu ludności z dnia 30 września 1921 roku liczy powiat grudziądzki 43419 dusz, w tym 20890 mężczyzn i 22529 kobiet. Z tego przypada na  Łasin 2191 ( 1024 mężczyzn  i 1167 kobiet) i na miasto Radzyn  1593  ( 761 i 832 kobiet) .Największą gminą wiejską powiatu  jest  Małe Tarpno, liczące 1880 mieszkańców , zaś  największym  obszarem dworskim  Rogóżno zamek, liczący 467 mieszkańców. Oprócz  miast Łasina i Radzyna  należy do powiatu grudziądzkiego 80 gmin wiejskich  i 70 obszarów dworskich. Powiat  podzielono  na  34 obwody wójtowskie  i 32 obwody stanu cywilnego. Do tego  dochodzą  urzędy policyjne  i stanu  cywilnego miast  Łasina  i Radzyna.

Powiat posiada  11 katolickich parafii kościelnych i 5 ewangelickich . Liczba  szkół  powszechnych  wynosi 86 z 135 nauczycielami. Siedzibą  powiatowej  inspekcji szkolnej  jest Łasin. Powiat grudziądzki należy do  sądu powiatowego i okręgowego w Grudziądzu, oraz do sądu apelacyjnego w Toruniu.

Powiat przecina  kolej żelazna na linii a) Laskowice – Jabłonowo (stacje Niewałd, Mełno, Boguszewo, Linowo i Bursztynowo,  b) Grudziądz –Gardeja  ( stacje: Owczarki , Rogóżno ,  i Gardeja dworzec, c) Gardeja –Łasin   ( stacje: Wydrzno, Szembruk  i Lasin  i d) Jabłonowo – Zawda  ( stacje: Buk , Szarnos, Plesewo i Zawda ).

                           W powiecie  grudziądzkim znajduje  się 10 posterunków policji państwowej i 4 posterunki graniczne oraz dwa komisariaty straży celnej. Powiatowa Komenda znajduje się w Grudziądzu.       Na terenie  powiatu grudziądzkiego  znajdują się miedzy innymi następujące  organizacje: 25 Towarzystw Powstańców i Wojaków, 2 bractwa strzeleckie ,4 towarzystwa  Obrony Kresów  Zachodnich,8 kółek rolniczych, 3 ochotnicze  Straże Pożarne, 3 towarzystwa  ludowe,2 towarzystwa „Sokoła”, T.C.L i Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.

              Za czasów zaborczych Polacy zaboru pruskiego toczyli zawzięty bój o życie i śmierć z potężną niemczyzną. Widząc, że poszczególne jednostki giną w morzu niemieckiej kultury, Polacy poczęli tworzyć zwarte szeregi organizacji szczególnie kulturowo-oświatowych,które były pionierami a często krzewicielami ducha polskiego w byłym.Zaborze pruskim. W tej pracy Pomorze nie ustępowało innym częściom „ zaboru pruskiego. I na Pomorzu były te kadry towarzystw „ Sokoła”,” Czytelni ludowych”, towarzystw ludowych „ i szereg organizacji Zawodowych. Wśród ziemian i włościan odegrały wybitną role kółka rolnicze, dając swym członkom w walce z zaborcą silną broń do ręki, jaką jest uświadomienie narodowe i wyrobienie fachowe. Powiat grudziądzki posiadał dwie takie placówki. Są to kółka rolnicze w Łasinie i Radzynie założone około 1860 roku, zreorganizowane w 1907r,

W roku 1019 założono kółko rolnicze w Szembruku,1921 r. w Rogóżnie,1924 r. w Świętem.

Kółka utrzymują łączność wśród sfer rolniczych i usiłują  podnieść poziom kultury rolniczej przez  wykłady, prowadzenie wzorowych gospodarstw, wycieczki, dostarczanie dobrego siewu, ułatwienie zbytu produktów i.t.p

 

 

GMINA  GRUTA -opis herbu

Jego kształt, forma i treść wyrażają się w następujących elementach: tarcz herbowa została podzielona na dwie równe części. Po prawej stronie heraldycznej znajduje się biały anioł na czerwonym tle. Na lewym polu o zielonym tle przeciętym pasem niebieskim znajduje się złoty kłos pszenicy.
Symbolika poszczególnych elementów herbu jest następująca:
Anioł został skopiowany z chorągwi komturstwa pokrzywieńskjego i symbolizuje pokój. Przypomina również białych mnichów benedyktynów,  którzy działali na Ziemi Chełmińskiej. Zamek krzyżacki w Pokrzywnie został pobudowany na wcześniejszym grodzisku polskim istniejącym tu od VIII wieku o nazwie Koprzywno - później Pokrzywno.
Krzyżacy przyjęli prawdopodobnie postać anioła od istniejącego już wówczas Zakonu Benedyktynów.
Podsumowując: anioł umieszczony w herbie gminy zapewnia pokój jej mieszkańcom.
Zielone tło lewego pola symbolizuje urodzajne ziemie gminy i gospodarność jej mieszkańców. Pas niebieski przypomina bogactwo terenów wodnych, jak: liczne jeziora i  cieki wodne, w tym rzekę Osę (pierwszą granicę państwową wytyczoną przez odwiedzającego te tereny króla Bolesława Chrobrego) , a między nimi w szczególności Jezioro Mełno znane ze znamiennych zdarzeń historycznych. Nad tym jeziorem król Władysław Jagiełło obozował w dniu 21 września 1410 roku, a w 1422 roku podpisał pokój z Krzyżakami.
W 1939 roku żołnierz polski toczył tu bohaterski bój z hitlerowskim najeźdźcą.
Złoty kłos pszenicy symbolizuje w heraldyce dobrobyt i urodzaj, które to dobra mieszkańcy gminy pragną zapewnić swą pracą dla siebie i przyszłych pokoleń.

                                
                           

    GMINA ROGÓŻNO  -rys historyczny z 1924 roku

   .( 14 km od Grudziądza),wieś o1000 m,nad Preczwą, dopływem Ossy, z ludnością w większości polską, Kościół katolicki z końca z materiałów XIII w., gotyk z nieobrobionych kamieni polnych z niską czworoboczną wieżą od zachodu,którą miano dobudować z materiału z dawnego zamku, za wojen szwedzkich dwukrotnie spalony, został odrestaurowany w XVIII i XIX w. W roku 1909 zostało wnętrze stylowe odnowione przez artystów niemieckich. Z tego czasu pochodzi neobarokowy wielki ołtarz, z rzeźbą Serca Jezusowego i obrazem św. Wojciecha, ambona, organy  oraz malowidła na sklepieniu. W skarbcu wiele starych haftów, wśród nich bogato haftowany ornat z roku 1737. Trzy kilometry na wschód Podzamcze Rogozińskie , wieś o 3oo m . Koło wsi  w malowniczym położeniu na wzgórzu  u zbiegu rzeki Osy i Gardęngi  okazałe ruiny zamku Rogózno. Zbudowali go krzyżacy w końcu XIII w., początkowo jako drewniany. Posiadał niegdyś 7 bram i 22 wież, a tak się podobał cesarzowi Karolowi IV,  że chciał go nabyć na zamek cesarski. SZEMBRUK-  ( 27 km od Grudziądza) Podobnie jak sąsiednie wsie ostatnią ku północy  wieś polska  na pograniczu  etnograficznym, wzdłuż którego w tym  miejscu  ściśle przeprowadzono granice polityczną. Kościół drewniany z 1715 roku, po spaleniu poprzedniego przez Szwedów, stoi na małym wzgórzu nad Gardęgą.

                                    GMINA  RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

Radzyń  ( 40 km od Grudziądza ) Położony nad niewielkim jeziorem 83 m. n.p.m. z kościołami obu wyznań i synagogą. W zaraniu dziejów pojawia się Radzyń ,jako gród pruski, który w roku 1015 zdobył i zniszczył Bolesław Chrobry. W roku 1285 po stłumieniu powstania pruskiego zaczęto budowę  murowanego zamku, a równocześnie miasto otrzymało prawo magdeburskie. Wykończono go w roku 1310. Za  czasów krzyżackich  był zamek siedziba komturów . Za polskich czasów był zamek siedzibą starostów grodowych, a w XVI wieku został całkowicie  przebudowany.  Katolicki  kościół  farny jest to gotyk z lat 1310-40 z ciężką więżą  i drewnianym pułapem. Kościół jest jednonawowy ,ceglany, ma 41,5 m długości. Zarówno fasadę jak i  płasko zakończoną  absydę zdobną gotyckie przyczółki schodkowe

                                                              GMINA ŁASIN

Herb Łasina - herbem miasta jest ścięta głowa św. Jana Chrzciciela umieszczona na kielichu położona w polu między dwoma drzewkami o dębowych liściach znajdująca się na czerwonej tarczy herbowej. Herb został określony w uchwale Nr IV/24/2006 Rady Miejskiej Łasin z dnia 29 grudnia 2006 roku.

Łasin – ( 34 km od Grudziądza ) najdalej ku północy  na prawym brzegu Wisły wysunięte miasteczko polskie o 2800 m. Już za Bolesława Chrobrego był to gród graniczny , a między Rogoźnem a Łasinem  kazał król  w Osie  wbić słupy graniczne. Ponieważ miejsce jest z natury obronne , także i Krzyżacy zbudowali tu zamek, a w roku 1298 osada otrzymała od  nich prawa miejskie. Miasto wraz z okolica należało do komturstwa w Rogoźnie, a potem  do starostwa. W roku 1410 spalono przedmieście wraz z kościołem Marji Magdaleny, w czasie wojny trzynastoletniej Łasin złożył wprawdzie 28 maja 1454 hołd Kazimierzowi  Jagiellończykowi , jednakże  już  w tym roku po bitwie pod  Chojnicami, poddał się  na nowo Krzyżakom. Polacy kilkakrotnie nadaremno oblegali Łasin, był nawet pod jego murami Kazimierz  Jagielończyk ,  dopiero w roku 1461 go zdobyli .Za polskich czasów miasto szybko się spolonizowało . Przy oblężeniu przez Szwedów w roku 1628 spaliło się całe miasto z kościołem, drugi pożar zniszczył miasto w 1719 roku. W archiwum gminnym zachowały się dokumenty od XVI w. Kościół katolicki  ma pochodzić  z czasów  założenia miasta t.j. z początku XIV  w. W roku 1628 spłonął do nagich murów, a wtedy też zniszczała kaplica Dulskich z renesansowym grobowcem Barbary Dulskiej. W roku 1822  poddano kościół restauracji  i odmalowano go. Resztki murów miejskich  z XIV w. rozebrano w roku 1892. Na przedmieściu przed bramą Malborską był niegdyś kościół św. Magdaleny, który w XVIII w. popadł w ruinę.

                                                    GMINA ŚWIECIE nad Osą 

Wykaz zarejestrowanych zabytków nieruchomych na terenie gminy:

-Dwór z przełomu XIX/XX w.w Karolewie, nr 529z 20.05.1987roku
-Kościół parafii pod wezwaniem św.Michała Archanioła z XVI w.w
  Linowie,nr A/320 z 13.07.1936 roku.
-Zespół pałacowy z drugiej połowy XIX w Linowie,obejmujący: pałac z
 trzeciego ćwierćwiecza XIX w,; budynek inwentarski ze spichrzem z 1872; park z XIX w,nr A/696/1-3 z 22.10.1997 roku
-Zespół pałacowy w Lisnowie, obejmujący : pałac z drugiej połowy XIX w,park z pierwszej połowy XIX  w,; rządcówkę z trzeciego ćwierćwiecza XIX ,; ruinę grobowca, nr  A/322/1-4 z 12.05.1986 roku
   - Zespół dworski w Mędrzycach,obejmujący:  dwór z początku XIX w;    park  z połowy XIX ,:
     spichrz z 1847 ;gorzelnię z 1904 ;stajnię  z lat 1903-1911; grobowiec z trzeciego ćwierćwiecza
     XIX w ,;, nr 492 z09.091985 r. nr 523 z 12.05.1987 roku.
   -Park dworski z końca XIX w. w miejscowości Szarnoś,nr 492 z 09.09.1985 r.
   -Zespół dworski z końca XIX w.w Widlicach , obejmujący: dwór; park;stajnie z 1893 , nr 524
     z 12.05.1986 roku.

                                                                GMINA GRUDZIĄDZ - opis herbu

Herb Gminy Grudziądz przedstawia na tle tarczy trójdzielnej w kształcie odwróconej litery T w polu prawym niebieskim drzewo/sosna/złote, w polu lewym niebieskim flanca/sadzonka tytoniowa/ w polu dolnym lis czerwony nad falą błękitno-złote (z Uchwały Nr VI/36 z 17.II.2003 r.Statut Gminy )