Z kart historii Zakładów Graficznych i Wydawniczych Wiktora Kulerskiego

 

DZIEJE NARODU POLSKIEGO W OBRAZACH

Dorobek i działalność Wiktora Kulerskiego,w 100-leciu powrotu Grudziądza do macierzy.Część I

  

  W dziedzinie mleczarskiej na Pomorzu

             Kasa Spółdzielcza Parcelacyjno- Ogrodnicza w Grudziądzu, której Prezesem Rady był Wiktor Kulerski .  

Kasa Spółdzielcza, poza statutowy zakres oszczędnościowo- kredytowy, wprowadziła w roku 1927-28 w działalność- zakup mleczarni oraz organizowanie nowych placówek mleczarskich.

 W październiku 1928 roku Kasa na terenie Pomorza posiadała już 14 mleczarń czynnych, które zostały z końcem roku uruchomione.

   Jak zapowiedział Prezes Wiktor Kulerski w najbliższej przyszłości zostanie stworzona specjalna Spółdzielnia Mleczarska? Statut dla przyszłej spółdzielni mleczarskiej jest już opracowany.  Wspomniał także Wiktor Kulerski , że dorobek ten świadczy wymownie, co może stworzyć dobrze zaprowadzona spółdzielnia oszczędnościowa.

               Nieistniejący budynek przy ówczesnym pl. 23 stycznia nr 21 w Grudziądzu,
                                 w którym mieściła się Kasa Parcelacyjno-Osadnicza

             Wiktor Kulerski osobiście kontroluje wyrób masła w jednej z mleczarń Kasy

Zarząd i pracownicy Kasy Spółdzielni Parcelacyjno- Osadniczej w Grudziądzu.

Siedzą: 1) Józef Gnida, członek Zarządu, pełniący obowiązki skarbnika;

             2) Janina Schymkatowa, kierowniczka wydziału rachunkowości mleczarskiej;

             3) red. Romuald Wasilewski, prezes Zarządu i założyciel Kasy;

             4) Janina Wasilewska, kierowniczka wydziału oszczędnościowego:

             5) Wojciech Szymkat, wiceprezes Zarządu.

Stoją:    6) Herbert Lipiński, stenotypista;

             7) Feliks Wrzeszczański, kierownik wydziału kredytowego;

             8) Kulczyk Maksymilian , pracownik wydziału buchalteryjnego;

             9) Troszczyński Teofil, pracownik wydziału parcelacyjnego;

            10) Czesław Sokólski, inspektor mleczarstwa i kierownik wydz. Organizacyjnego;

            11) Jan Andrzejewski, kierownik wydziału Parcelacyjnego;

            12) Franciszek Kulczyk, kierownik wydziału buchalteryjnego.

Dar kasy parcelacyjno- Osadniczej w Grudziądzu dla Pana Prezydenta Rzeczypospolitej

   Obrazek zamieszczony przedstawia 10 beczułek masła, ustawionych w piramidę w lokalu Kasy Spółdzielczej parcelacyjno- Osadniczej w Grudziądzu na tle portretu Prezydenta.

Beczułki te wypełnione masłem, przesłała Kasa do Związku Spółdzielni Mleczarskich i Jajczarskich w Warszawie, stąd zostały wysłane Panu Prezydentowi Rzeczypospolitej do Spały z okazji odbywających się „dożynek’’

Na skutek wezwania Związku Spółdzielni Mleczarskich i Jajczarskich- wysyłają na dożynki wszystkie mleczarnie, po jednej beczułce, zawierającej 2 kilogramy masła każda.

 Na zdjęciu widzimy 10 beczułek, zawierających masło, wyrobione w mleczarniach będących własnością Kasy w Boguszewie, Wydrznie i Turnicach pow. Grudziądz- w Czarzu, Brukach, Robakowie, Pniewitem, Unisławiu, pow. Chełmno, Tucholi i Nowej Cerkwi pow. Chojnice

 

W sierpniu 1928 roku  odbyła się w Wydrznie piękna uroczystość poświęcenia mleczarni  Kasy Spółdzielni Parcelacyjno- Osadniczej w Grudziądzu. Zdjęcie przedstawia grupę uczestników uroczystości. Widzimy senatora Wiktora Kulerskiego i naczelnego redaktora „ Gazety Grudziądzkiej’  Romualda Wasilewskiego.

 

           
                 Prezes Rady Nadzorczej senator Wiktor Kulerski oraz prezes Zarządu Kasy
          .                red.  Wasilewski,osobiście kontrolują wysyłkę masła
                      z "Mleczarni Robakowo",  oraz ekspedycję konwi po śmietankę do filii.

                                    Mleczarnia w Brukach należy do najlepiej urządzonych
                                                    mleczarń na Pomorzu

                                                        Mleczarnia w Korbowie

                       Budynek młyński, będący także własnością Kasy,w którym miał być
                                         urządzony młyn spółdzielczy

                                         Mleczarnia Kasy Spółdzielni w Nowej Cerkwi
                                            i stojące przed mleczarnią wozy z mlekiem.

                                                     Mleczarnia w Boguszewie

                                        Mleczarnia w Robakowie  w godzinach rannych ,
                                                     gdy się odbywa odbiór mleka.

                                                          Mleczarnia w Wydrznie

 

Wiktor Kulerski 1894-1939 w Grudziądzu

 

Z KART  HISTORII  ZAKŁADÓW  GRAFICZNYCH  I  WYDAWNICZYCH

Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu

1894-1939

 

                                        Dzieje Narodu Polskiego w obrazach

                       Wiktor Kulerski (ur. 20 marca 1865 w Grucie zm. 18 września 1935 )

– polski działacz społeczno-polityczny, dziennikarz i wydawca, senator II i III kadencji. Rodzicami Kulerskiego byli Tomasz (nauczyciel) i Maria z Musolffów. Dzieciństwo spędził w Radzyniu Chełmińskim, gdzie ukończył szkołę ludową. Następnie uczęszczał do gimnazjum w Lubawie i Królewsko-Pruskiego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Grudziądzu. Z tego ostatniego został w 1883 wydalony przez władze pruskie za zorganizowanie potajemnych obchodów 200. rocznicy odsieczy wiedeńskiej. Uprawnienia nauczycielskie zdobył w 1887 w trybie eksternistycznym. W 1890 założył, wraz z żoną Józefą z Kolskich, pensjonat „Dom Polski”  w Sopocie. Zajmując się jego reklamą, rozpoczął współpracę z „Gazetą Gdańską”, której redaktorem został na początku 1893. Redagował też „Gazetę Polską” ukazującą się w  Berlinie, gdzie przebywał na przełomie lat 1891 i 1892.
W 1894 ponownie zamieszkał w Grudziądzu, gdzie założył drukarnię (obecna ulica 23 stycznia) i zaczął wydawać własne czasopismo –  „Gazetę Grudziądzką

    Pierwszy numer, wydrukowany około 30 września, ukazał się z data 2 października w nakładzie 500 egzemplarzy. W chwili wybuchu  I wojny światowej „ Gazeta Grudziądzka” osiągnęła nakład ok. 136 000 i było to największe polskie pismo na świecie.
Wiktor Kulerski zajmował się publicystyką i był autorem większości artykułów wstępnych do gazety. Umieszczał też w niej własne tłumaczenia nowel i opowiadań, głównie z języka francuskiego.

 

              Przez dwie kadencje (w latach 1903–1911) był posłem do Reichsagu w Berlinie, członkiem Koła Polskiego w Reichstagu. Pod koniec 1912 założył w Grudziądzu Katolicko-Polską Partię Ludową, którą po zakończeniu  I wojny światowej przyłączył do Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”.
Po zamachu majowym stał się przeciwnikiem  Józefa Piłsudskiego. Senator II kadencji    wybrany w 1928 z  województwa poznańskiego  z listy PSL „Piast”, w 1930 uzyskał reelekcję. W 1931 wraz z PSL „Piast” przystąpił do Stronnictwa Ludowego , od 1933 zasiadał w jego radzie naczelnej. Wygłosił wiele przemówień potępiających  sanację.
Zmarł w swoim domu w Owczarkach pod Grudziądzem 18 września 1935. Pochowany został na cmentarzu katolickim w Grudziądzu.

Stara ponad 140 letnia kużnia w Grudziądzu- wyburzona

    

Zdjęcie warsztatu kowalskiego z ok. 1955 roku przy ówczesnej ulicy 1 Maja 21/23., ponownie ulica Toruńska. W tym czasie funkcjonował jako część składowa Gminnego Ośrodka Maszynowego. 
Na [pierwszym zdjęciu pracownicy GOM-u stoją siedzą na kole do nakładania obręczy na drewniane

koła do wozów. 
Po lewej stronie ta mniejsza przybudówka, to był zakład kołodziejski. Zbudowany został w latach 30. XX w. Funkcjonował do przełomu lat 60-70. Zakład istniał od ok. 1878 r. do października 2018 r. Pierwotnie służył rolnikom, przyjeżdżającym na Rynek Zbożowy.
 Do początku lat 60 przy ścianach zachodniej i północnej były żłoby i aż do rozbiórki w 2018 r.

zachowały się koła do przywiązywania koni. Na wrotach przez ponad 100 lat był przybity fragment podkowy od wołu. W przeciwieństwie do podkowy końskiej, która była przybijana do puszki, 
w  przypadku wołu podkuwano racicę. Każda racica posiadała własną podkowę

Historie Gmin powiatu grudziądzkiego na starej pocztówce

HISTORIA POCZTÓWKI NA ZIEMIACH POLSKICH

O wynalazcy i pojawieniu pierwszych pocztówek sygnalizowałem, już wcześniej w albumach „Grudziądz i okolice na starej karcie pocztowej „ Tom I strona. Wskazać należy, że pierwsze pocztówki ukazały się w zaborze austriackim w 1869r., w zaborze pruskim 1970 r., a zaborze rosyjskim w 1872 r.

Polskie dotychczas znane zostały wydane 1892 r., były drukowane w drukarni Edmunda Osuszki we Lwowie. Jednobarwne z widokiem budowli Lwowa i Krakowa. Kartki pocztowe nazywano początkowo widokówkami, pocztówkami, kartami ozdobnymi, listewkami i pisankami, bardzo szybko stały się popularne. Już od roku 1893 w Galicji zostało założone nieoficjalne stowarzyszenie filokartystów przy Krakowskim Związku Polskich Zbieraczy Kart Pocztowych, a w 1898 r., z inicjatywy Mikołaja Maksymiliana Urbańskiego powstała odrębna Sekcja Zbieraczy Kart Pocztowych. Organizowano wystawy zbieraczy.

W 1900 roku Towarzystwo Dobroczynności w Warszawie zaprezentowało ekspozycje i ogłoszono konkurs na polską nazwę karty. Wśród publiczności zwiedzającej, największe uznanie uzyskała nazwa „ pocztówka „ i to ona wygrała konkurs.

Jak się okazało, jej autorem był późniejszy noblista Henryk Sienkiewicz, występujący pod pseudonimem Maria z R?

W latach 70, i 80. XIX w. przy produkcji kart pocztowych stosowano wiele technik poligraficznych. Pierwsze pocztówki drukowano metodą litografii, jest to rodzaj druku płaskiego, gdzie rysunek wykonuje się na gładko wypolerowanym kamieniu wapiennym.

Na kamień ten nanosiło się grafikę, a następnie zakwaszało się w słabym roztworem kwasu azotowego i gumy arabskiej. Technika wykonania pocztówek świadczyła o skomplikowanym procesie produkcji. Już w 1879 r. wydrukowano pierwsze karty pocztowe techniką światłodruku, czyli fototypii, a później już techniką fotograficzną.

Ryszard Bogdan Kucharczyk

GMINA GRUTA

Opis herbu

Jego kształt, forma i treść wyrażają się w następujących elementach: tarcz herbowa została podzielona na dwie równe części. Po prawej stronie heraldycznej znajduje się biały anioł na czerwonym tle. Na lewym polu o zielonym tle przeciętym pasem niebieskim znajduje się złoty kłos pszenicy.

Symbolika poszczególnych elementów herbu jest następująca:Anioł został skopiowany z chorągwi komturstwa pokrzywieńskiego i symbolizuje pokój. Przypomina również białych mnichów benedyktynów, którzy działali na Ziemi Chełmińskiej. Zamek krzyżacki w Pokrzywnie został pobudowany na wcześniejszym grodzisku polskim istniejącym tu od VIII wieku o nazwie Koprzywno - później Pokrzywrio.

Krzyżacy przyjęli prawdopodobnie postać anioła od istniejącego już wówczas Zakonu Benedyktynów. Podsumowując: anioł umieszczony w herbie gminy zapewnia pokój jej mieszkańcom. Zielone tło lewego pola symbolizuje urodzajne ziemie gminy i gospodarność jej mieszkańców. Pas niebieski przypomina bogactwo terenów wodnych, jak: liczne jeziora i cieki wodne, w tym rzekę Osę (pierwszą granicę państwową wytyczoną przez odwiedzającego te tereny króla Bolesława Chrobrego) , a między nimi w szczególności Jezioro Mełno znane ze znamiennych zdarzeń historycznych. Nad tym jeziorem król Władysław Jagiełło obozował w dniu 21 września 1410 roku, a w 1422 roku podpisał pokój z Krzyżakami.

W 1939 roku żołnierz polski toczył tu bohaterski bój z hitlerowskim najeźdźcą.

Złoty kłos pszenicy symbolizuje w heraldyce dobrobyt i urodzaj, które to dobra mieszkańcy gminy pragną zapewnić swą pracą dla siebie i przyszłych pokoleń.

GMINA ROGÓŻNO

( 14 km od Grudziądza ) Historia gminy Rogoźno z roku 1924.

Wieś o 1000 m . nad Preczwa , dopływem Osy, z ludnością w większości polską. Kościół katolicki z końca XIII w., gotyk z nieobrobionych kamieni polnych z nisko czworoboczna wieżą od zachodu, która miano dobudować z materiałów z dawnego zamku, za wojen szwedzkich dwukrotnie spalony, został odrestaurowany w XVIII i XIX w. Urządzenia barokowe. W roku 1909 zostało wnętrze stylowe odnowione przez artystów niemieckich. Z tego czasu pochodzi neobarokowy wielki ołtarz, z rzeźbą Serca Jezusowego i obrazem św. Wojciecha , ambona, organy oraz malowidła na sklepieniu. W skarbcu wiele starych haftów, wśród nich bogato haftowany ornat z roku 1737. Trzy kilometry na wschód Podzamcze Rogozińskie wieś o 300 m. Kolo wsi w malowanym położeniu na wzgórzu u zbiegu rzek Osy i Gardęgi okazałe ruiny zamku Rogoźno. Zbudowali go krzyżacy w końcu XIII wieku ,początkowo jako drewniany. Posiadał niegdyś 7 bram i 22 wież, a tak się podobał cesarzowi Karolowi IV, że chciał go nabyć na zamek cesarski.

Szembruk –( 27 km od Grudziądza )podobnie jak sąsiednie wsie ostatnia ku północy wieś polska na pograniczu etnograficznym, wzdłuż którego w tym miejscu ściśle przeprowadzone granice polityczne. Kościół drewniany z 1715 roku po spaleniu poprzedniego przez Szwedów, stoi na małym wzgórzu nad Gardęgą.

GMINA RADZYN

W XI w. istniał tu gród pruski zdobyty w 1015 roku przez Bolesława Chrobrego. Prawo miejskie chełmińskie (1234 r., 1285 r). Od 1231 r. w rękach Krzyżaków. Od 1440 r. w antykrzyżackim Związku Pruskim. Od 1466 r. polski. W l. 1772-1920 w zaborze pruskim.

Są tu dwa cenne zabytki. Za miastem, przy drodze do Grudziądza, stoją imponujące ruiny zamku krzyżackiego (siedziba komturii), o tyle cenne, że nie zniekształcone późniejszymi przebudowami i rekonstrukcjami. Wznoszony od końca XIII wieku do lat trzydziestych XIV wieku, od 1466 roku siedziba polskich starostów, zniszczony w XVII w., częściowo rozebrany w XVIII i XIX wieku. Gotycki, ceglany na planie kwadratu o boku 52 m, z dziedzińcem krużgankowym.

Zachowane częściowo piwnice, trzy główne sale piętra, w tym kaplica (bez sklepienia). W odległości 300 m na pd. wsch. od zamku znajduje się grodzisko pruskie w VI-XI w., obsadzone polską załogą w XI-XIII wieku ze śladami obwałowań drewniano-ziemnych. Ruiny są udostępnione zwiedzającym. Z wieży zamkowej roztacza się piękny widok na okolicę.

Drugim cennym zabytkiem Radzynia Chełmińskiego jest kościół paraf. św. Anny - gotycki, ceglany o ścianach bogato zdobionych biało tynkowanymi blendami, jednonawowy. Budowany i rozbudowywany od około 1310 do około 1600 roku. W końcu XVI w. dobudowano od pd. renesansową kaplice grobową Dąbrowskich. Wewnątrz kościoła drewniane stropy pokryte polichromią - w prezbiterium z około 1640 roku ze sceną Wniebowzięcia NMP - przypuszczalnie dzieło Bartłomieja Strobla, nadwornego malarza Władysława IV. W nawie zwraca uwagę polichromia stropu sprzed 1680 r. Wyposażenie wnętrza barokowe z czasów od końca XVII do pocz. XIX w. Wyróżnia się wysokiej klasy obraz przedstawiający Koronacje Matki Boskiej, dzieło Strobla z 1643 r. Pomnik Jana Długosza (1415-80) - historyka i kronikarza.

GMINA ŁASIN

Herb Łasina - herbem miasta jest ścięta głowa św. Jana Chrzciciela umieszczona na kielichu położona w polu między dwoma drzewkami o dębowych liściach znajdująca się na czerwonej tarczy herbowej. Herb został określony w uchwale Nr IV/24/2006 Rady Miejskiej Łasin z dnia 29 grudnia 2006 roku.

Łasin – ( 34 km od Grudziądza ) najdalej ku północy na prawym brzegu Wisły wysunięte miasteczko polskie o 2800 m. Już za Bolesława Chrobrego był to gród graniczny , a między Rogoźnem a Łasinem kazał król w Osie wbić słupy graniczne. Ponieważ miejsce jest z natury obronne , także i Krzyżacy zbudowali tu zamek, a w roku 1298 osada otrzymała od nich prawa miejskie. Miasto wraz z okolica należało do komturstwa w Rogoźnie, a potem do starostwa. W roku 1410 spalono przedmieście wraz z kościołem Maryi Magdaleny, w czasie wojny trzynastoletniej Łasin złożył wprawdzie 28 maja 1454 hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi , jednakże już w tym roku po bitwie pod Chojnicami, poddał się na nowo Krzyżakom. Polacy kilkakrotnie nadaremno oblegali Łasin, był nawet pod jego murami Kazimierz Jagiellończyk , dopiero w roku 1461 go zdobyli .Za polskich czasów miasto szybko się spolonizowało . Przy oblężeniu przez Szwedów w roku 1628 spaliło się całe miasto z kościołem, drugi pożar zniszczył miasto w 1719 roku. W archiwum gminnym zachowały się dokumenty od XVI w. Kościół katolicki ma pochodzić z czasów założenia miasta tj. z początku XIV w. W roku 1628 spłonął do nagich murów, a wtedy też zniszczała kaplica Dulskich z renesansowym grobowcem Barbary Dulskiej. W roku 1822 poddano kościół restauracji i odmalowano go. Resztki murów miejskich z XIV w. rozebrano w roku 1892. Na przedmieściu przed bramą Malborską był niegdyś kościół św. Magdaleny, który w XVIII w. popadł w ruinę.

Herb Gminy Grudziądz przedstawia na tle tarczy trójdzielnej w kształcie odwróconej litery T w polu prawym niebieskim drzewo/sosna/złote, w polu lewym niebieskim flanca/sadzonka tytoniowa/ w polu dolnym lis czerwony nad falą błękitno-złote. ( z Uchwały Nr VI/36 z 17.II.2003r.Statut Gminy § 5 )

Tom VI