Historia amatorskich orkiestr dętych w Grudziądzu

Historia amatorskich orkiestr dętych w Grudziądzu

Już dzisiaj, nikt nie pamięta, sukcesu naszego miasta, które zyskało miano najschludniejszego czystego miasta, że grudziądzkie trawniki, skwery ozdobne, piękne kultury kwiatowe i barwne ogrody już przed drugą wojną światową znane były w całym kraju. Nasze miasto szczyciło się pokaźną liczbą amatorskich zespołów muzycznych, o tym wie tylko bardzo niewielu. Spośród aktywnych zespołów amatorskich dwa tylko miały tradycję przedwojenną: zespół Grudziądzkich Zakładów Przemysłu Gumowego oraz zespół Pomorskiej Odlewni i Emalierni. Warto podkreślić powstanie tego zespołu i jego historię, gdyż jest to cząstka historii amatorskich zespołów muzycznych Grudziądza. Jest to historia kultury muzycznej w najprostszej ówcześnie rozrywkowo- tanecznej formie, uprawianej przez ludzi pracy dla ludzi pracy. Duszą i najgorętszym orędownikiem – twórcą tego zespołu był ówczesny patriota, oddany i gorący przyjaciel młodzieży redaktor „ Gazety Grudziądzkiej „ Jan Rakowski. Z jego inicjatywy, energii i zapobiegliwości zebrano ze społecznych fundacji i zbiórek fundusze, za które prof. Eugeniusz Dawidowicz zakupił u schyłku 1927 roku 18 instrumentów dętych, które były zaczątkiem orkiestry dętej przy Stowarzyszeniu Młodzieży Polskiej w Śródmieściu. Nie był to jedyny wówczas amatorski zespół. Istniał już podobny przy SMP na Chełmińskim Przedmieściu oraz później zorganizowany zespół mandolinistów, przy SMP w Tarpnie. Poza stowarzyszeniowych zespołów istniały wówczas trzy amatorskie zespoły przy fabrykach Pe-Pe-Ge, H & V oraz zespół kolejarzy.Aby obraz ówczesnego okresu był zupełny, trzeba także pamiętać, że były także trzy orkiestry wojskowe i dość liczne zespoły w czynnych grudziądzkich kawiarniach i kinach, – których członkami byli muzycy zawodowi- istniały także zespoły szkolne oraz krótko wprawdzie, zespół drukarski mandolinistów „Grafia”
Ówczesna Szkoła Muzyczna dająca wykształcenie tylko nielicznym swym wychowankom, była dla ogółu ówczesnej młodzieży niedostępna.. W tych warunkach jedynie amatorskie i częściowo fabryczne zespoły orkiestralne stwarzały warunki muzycznego wyżycia się dla niezamożnych amatorów bez własnego instrumentu. Orkiestry SMP były zespołami pracującej młodzieży w wieku przedpoborowym, z trudem, ale z zapałem poznawali tajniki i właściwości poszczególnych instrumentów jak również trudny dla niej alfabet pięciolinii.
Pierwszych lekcji teoretycznych udzielał profesor Eugeniusz Dawidowicz, pierwszym gospodarzem i współorganizatorem był Bolesław Pior, pierwszym kapelmistrzem Leonard Figlarowicz. Pod jego batutą z początkiem 1928 roku ćwiczy zespół regularnie trzy razy w tygodniu w ówczesnej restauracji p. Słomskiej przy ulicy Narutowicza ( dawniej Rzeżalnianej), w niedzielę rano na peryferiach parku miejskiego okolicach lotniska i wodociągów, a w pozostałe dni ćwiczono indywidualnie w domu lub pod czujnym uchem wymagającego kapelmistrza. Mozolna to była nauka. Żaden z amatorów nie znał nut a instrument miał pierwszy raz w ręku. Ale zapał, wola nauki oraz ofiarna praca kapelmistrza dokonały tego, ze już na Zlocie Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej, odbytym w sierpniu 1928 roku w Grudziądzu, najmłodszy ten zespół spośród czterech stających do konkursu zespołów orkiestralnych uznany został przez jurorów za najlepszy. Od tego sukcesu zaznaczył się stały rozwój orkiestry. Lekcje przeniesiono do restauracji przy kinie „Nowość”, a później do Szkoły Powszechnej im. Karola Marcinkowskiego przy ul. Brackiej. ( Marcinkowskiego) Orkiestra zaczynała być popularna. Coraz częściej angażowały ją organizacje i stowarzyszenia Grudziądza. Swymi koncertami uświetniała zjazdy, festyny i wszelkie uroczystości.. Z licznych występujących w 1934 roku w czasie Święta Morza w Gdyni jedynie zespół grudziądzki został wyróżniony i przygrywał wszystkim defilującym wówczas przed dostojnikami państwowymi stowarzyszeniom, organizacjom społecznym i sportowym. Z funduszy za występy zakupywano instrumenty, których stan wzrósł do 33.Zmieniali się kapelmistrze i gospodarze, ale zespół trwał i stale służył społeczeństwu. W roku 1931zespół obejmuje kapelmistrz Paweł Cylkowski , by po trzech latach zdać batutę Leonardowi Figlarowiczowi. W tym czasie zespół po raz czwarty zmienia lokal i przenosi się do Szkoły Podstawowej przy ulicy Trynkowej ( obecnie Curie- Skłodowskiej).Ostatnim kapelmistrzem zespoły przed drugą wojną światowa był Feliks Świątkowski ( 1936-1939).
W 1946 roku zespół powstał, jako orkiestra przy ówczesnej Powiatowej Komendzie Milicji Obywatelskiej w Grudziądzu. Organizatorem był. Franciszek Szturgiewicz, a dyrygentem Jan Szroder. W roku 1947 batutę przejął ponownie Feliks Świątkowski a w 1948 przy fabryce GZPGum stworzono orkiestrę zakładową, którą zasilili członkowie rozwiązanej orkiestry Milicji. Kolejnymi dyrygentami tej orkiestry byli: Jan Szroder, Stanisław Szpulecki- trębacz hejnału na wieży KLIMEK, Edmund Kamiński, Aleksander Dębski, a od 1951 roku Feliks Świątkowski. Poza potrzebami fabryki, orkiestra GZGum, udzielała się szerokiemu społeczeństwu koncertując bezinteresownie w święta państwowe na placach publicznych, stając na czele pochodów i uświetniając akademie oraz wszelkie rocznice i uroczystości.
Orkiestra i jej zespoły biorąc udział we wszystkich eliminacjach wojewódzkich, otrzymywały szereg dyplomów i wyróżnień. Zespół koncertował często w Domach Starców przy ulicach Nadgórnej i Parkowej i nieistniejącym Zakładzie Wychowawczym przy ul. Waryńskiego, w Szpitalu Miejskim i w Jednostkach Wojska polskiego. Dobre warunki stworzone przez fabrykę oraz operatywność kapelmistrza pozwoliły wyłonić ze starego zespołu dwa zespoły młodzieżowe ( estradowy – „Szarotka”, kwartet smyczkowy i zespół salonowy)
Patrząc dziś z perspektywy minionego okresu na działalność zespołów trzeba w pierwszym rzędzie wymienić, zasłużonych członków jak: Leon Chirek, Walenty Nawrot, Alfons Gburek, Podkreślić także trzeba i należy utrwalić nazwiska oddanych i najwytrwalszych członków jak: Edmund Klietz, Aleksander Rafalski, Jan Schroeder, Feliks Świątkowski, Bronisław Karpiński, Alojzy Majkowski, Konrad Drążkowski, Edmund Majkowski, Jan Pawski, Marian Swiatkowski, Bernard Szczypiński, Alfons Kościński, Feliks Kuszajewski, Bronisław Laskowski, Franciszek Signerski.
Oceniając dziś działalność zespołów przyznać trzeba, że swą regularnością udzielania się społeczeństwu naszego miasta we wszystkich jego potrzebach, zespoły dobrze się zasłużyły i stały się dla mieszkańców miasta po prostu normalnym zjawiskiem świątecznych i okolicznościowych imprez.